Opština Ilidža i načelnik Muzur tvrde da je smještaj bez struje, vode i kanalizacije adekvatan
Nebriga i zanemarivanja potreba romskih porodica sporno je i neprihvatljivo i zbog činjenice da su neadekvatni i nezadovoljavajući uslovi stanovanja i života uvijek povezani s većom stopom smrtnosti
Piše: Slađan Tomić
Kada je romske porodice u avgustu prošle godine deložirala iz Velike Aleje na Ilidži, Opština je obećala da će im obezbijediti adekvatan smještaj na šta će potrošiti 100.000KM, te 50.000KM za rješavanje problema Roma. 16 mjeseci kasnije, svojim očima uvjerili smo se da Opština ne govori istinu, jer je smještaj u kojem se nalazi šest romskih porodica daleko od adekvatnog.
Hladnog decembarskog danu posjetili smo kontejnersko naselje u Rakovici. Ispred kontejnera gori vatra, oko koje se nekoliko djece grije hvatajući poneku pahulju koja pada s oblačnog neba. Nasmijani su i vedri, ne odajući nam dojam da im je teško odrastati u uslovima koji su nehumani.
Među njima je i devetogodišnja Nermina. Ona je jedno od 40 djece koja žive u kontejnerskom naselju koje je oformljeno nakon što su u avgustu prošle godine opštinske vlasti na čelu sa načelnikom Ilidže Nerminom Muzurom odlučile da romsko naselje sa sedam porodica izmjeste iz Velike Aleje na Ilidži, od kojih šest porodica u Rakovicu. Iako ni tamo nisu imali dobre uslove, prije preseljenja obećano im je da će u novom naselju imati uslove dostojne čovjeka. No, nemaju ih ni danas. U to smo se uvjerili i sami, a potvrđuju nam i stanari ovog improvizovanog naselja.
Nermina, vesela djevojčica, insistira da bude jedna od naših sagovornica.
„Ma nikako, nemamo ni uslova ni ništa. Nemamo ni drva, nemamo ni struje“, odgovara nam ova djevočica na pitanje kako joj je živjeti u kontejnerima.
Voljela bi da ima struju, a na naše pitanje je li joj hladno kaže: „Ma malo.“
Nermina je jedna od četvoro djece koje pohađa školu, a u naselju ih je oko 40. Opština obećava da će ova djeca ukoliko budu redovna biti nagrađena stipendijom.
GRADONAČELNIK, PRIJATELJ ROMA?
Senada Seferović sa suprugom i 14-oro djece živi u kontejneru koji se sastoji od dnevnog boravka i jedne sobe i kupatilom bez sanitarnih priključaka. Neuslovno je, ali nada se da će opštinske vlasti ispuniti obećanje i makar malo poboljšati nehumane uslove u kojima žive.
„Evo kopali su za ovu struju. Rekli su nam da će biti uskoro struja, imamo vode, imaćemo struje. Kažu da će nam uslovi biti bolji. Vjerujem ja opštini, Sejdi, načelniku Nerminu da će se ovo riješiti naredne godine“, kaže Seferović koja se nada da će opština i opštinski načelnik Nermin Muzur konačno ispuniti svoje obećanje.
Tim više što se Muzur prijavio na takmičenje Gradonačelnik, prijatelj Roma o čemu je izvještavao i na svojoj Facebook stranici. Uglađen i fin, u odijelu se u aprilu slikao pored romskih porodica, koje su mu poslužile kao alibi da se prijavi za nagradu koju ne zaslužuje jer koji to prijatelj prijatelju da neuslovne prostorije za život. Muzur je tada rekao i da je želja Opštine da poboljša život Roma.
I Andrijana Ramović puna je želja i očekivanja, ali onih koji se tiču osnovnih životnih uslova. Iz Velike Aleje doselila se u Rakovicu na ljeto prošle godine.
„Nemamo struje, nemamo vode. Dva WC-a su za šest porodica. Po noći djeca izlaze napolje u toalet jer ne mogu unutra“, kaže Ramović.
U kontejnerima nema ni vode, ni sanitarnog čvora, ni struje. Vanjski toaleti su dodatni rizik od infekcije jer se kanalizacija razliva po dvorištu, a jedini izvor pitke je jedna vanjska česma. Daleko od uslova za human život u XXI vijeku.
„Opština nam je obećala pomoći s priključkom vode, struje“, govori Ramović dodajući da je problem i što nemaju dovoljno drva za ogrev.
ADEKVATAN PRIVREMENI SMJEŠTAJ?
Stanje u kontejnerskom naselju je utvrđivala i advokatica Emina Zahirović-Pintarić. 30. septembra je obišla naselje Rakovica i utvrdila da u naselju živi 57 osoba, od kojih je 39 djece uzrasta od 1 godine do 17 godina i 18 odraslih osoba.
Newipe je poslao upit opštini Ilidža iz koje nije stigao potpun odgovor, a jedno od neodgovorenih pitanja je da li su obezbijedili adekvatan smještaj. Ipak, ranije su, tačnije 28. oktobra, odgovorili advokatici Zahirović-Pintarić.
Opština je tada navela kako su obezbijedili adekvatan privremeni smještaj, peći na drva, drva, potrebne prekrivače, hranu, hranu za bebe i „sve što im je u tom trenutku nedostajalo“.
No, situacija na terenu nije baš kako navode iz opštine, a u šta smo se i sami uvjerili. Osim ako je život u limenoj kutiji s vanjskim toaletom, bez funkcionalne kanalizacione mreže, odvoza smeća, i sa vanjskom česmom adevkatan smještaj.
Iz opštine su tada rekli i da je uz izdatu građevinsku dozvolu uplaćena prethodno elektro energetska saglasnost kao elektro energetska saglasnost za priključak struje.
„Priključenje stambenih kontejnera na elektičnu mrežu očekujemo u sljedećih petnaest dana“, rekli su iz Opštine Ilidža 28. oktobra, ali mjesec i po dana od ove izjave struje još nema.
„Dakle, Općina ne raspolaže tačnim terenskim podacima i potrebno je opet provjeriti na terenu sve gore navedene podatke, ali se stvarna situacija ne podudara s njihovim tvrdnjama“, kaže Zahirović-Pintarić.
Stambeni uslovi su, pojašnjava, u suprotnosti sa Opštom deklaracijom o ljudskim pravima iz 1948. i Međunarodnim paktom o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima iz 1966. godine utvrđuju pravo na adekvatan smještaj kao dio prava na odgovarajući životni standard.[1]
UN-ov komitet za ekonomska, socijalna i kulturna prava je još 1991. definisao šta je to adekvatan smještaj[2]. Komitet je tako naveo da je adekvatan smještaj onaj koji stanarima omogućava prostor i zaštitu od hladnoće, vlage, vrućine, kiše, vjetra ili drugih prijetnji zdravlju, strukturnih opasnosti i vektorskih bolesti, te da im osigurava i samu fizičku sigurnost.
SREDSTVA ZA EGZISTENCIJALNE POTREBE?
Opština Ilidža smatra da su sve navedeno ispunili, ali situacija sa terena ih demantuje.
Nebriga i zanemarivanja potreba romskih porodica sporno je i neprihvatljivo i zbog činjenice da su neadekvatni i nezadovoljavajući uslovi stanovanja i života uvijek povezani s većom stopom smrtnosti.
Komitet UN-a je definisao i pojam pristupačnosti adekvatnog smještaja i lokaciju. Smještaj mora biti na mjestu koje omogućuje pristup zapošljavanju, zdravstvenim uslugama, školama, centrima za brigu o djeci i drugim društvenim ustanovama, te da vremenski i financijski troškovi dolaska do mjesta rada i od njega ne predstavljaju prevelike zahtjeve za budžete siromašnih domaćinstava.
„Smještaj romskih porodica u Rakovici ne ispunjava uslove adekvatnog smještaja i nadležna općina nije ispunila obaveze koje je Bosna i Hercegovina preuzela ratificiranjem Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije. Na osnovu Konvencije, BiH je donijela Zakon o zaštiti prava pripadnika nacionalnih manjina BiH, na državnom i entitetskom nivou. Zakon propisuje i obaveze nižih nivoa vlasti koji su u skladu sa svojim ovlaštenjima, svojim zakonima i drugim propisima dužni potpunije urediti prava i obaveze koje proističu iz Zakona o manjinama i međunarodnih konvencija kojima se uređuju pitanja od značaja za nacionalne manjine, te su dužni u okviru svojih budžetskih sredstava osigurati sredstva radi ostvarivanja prava koja pripadaju nacionalnim manjinama“, pojašnjava Zahirović-Pintarić.
No ove obaveze su zacrtane i u Akcionom planu Bosne i Hercegovine za rješavanje problema Roma u oblastima zapošljavanja, stambenog zbrinjavanja i zdravstvene zaštite i preporukom Komiteta za prava djece da država mora početi u potpunosti da implementira mjere zacrtane u akcionom planu za stambeno zbrinjavanja Roma, tako da oni mogu uživati u adekvatnom životnom standardu.
U skromnom odgovoru koji potpisuje Sejda Topalović navedeno je kako je Opština obezbijedila osnovna sredstva za egzistencijalne potrebe ovih porodica.
“Koja do tada nisu imali, a to je: peći na drva, drva, potrebne prekrivače, hranu, hranu za bebe i sve što u tom trenutku nisu imali, a bilo im je potrebno za život. Takođe, obezbjeđen je i priključak za vodu koji na prethodnoj lokaciji nije postojao te su proodice bile primorane da sa javnih česmi u kanistere sipaju vodu koju bi koristili u barakama gdje su i živjeli”, rečeno nam je iz Opštine.
No voda je dostupna na vanjskoj česmi, a ne unutar stambenih jedinica, a naši sagovornici kažu i da nemaju dovoljno drva. No male korake Opština predstavlja kao uspjeh.
I dok Evropska unija hvali Bosnu i Hercegovinu zbog usvajanja Akcionog plana o Romima u praksi ne vidimo napredak, jedino što vidimo je kako se država i njeni nivoi vlasti odnose prema ranjivim skupinama. Kako se država odnosi prema Romima i koliko je Akcioni plan samo mrtvo slovo na papiru svjedoči i primjer opštine Ilijaš koja je romskim porodicama umjesto adekvantih uslova obezbijedila WC kabine.
INKLUZIJA VS. SEGREGACIJA
Dok zemlje regiona na putu ka Evropskoj uniji priznaju jezik najveće nacionalne manjine, što su u BiH Romi, kao službeni jezik – Bosna i Hercegovina umjesto inkluzije vrši dodatnu segregaciju.
Tako će opština romsku djecu izolovati od ostale pravdajući to naporom za inkluziju romske djece.
“Zbog velikog broja djece u ovim porodicama, Općina je izvršila nabavku dodatnog kontejnera koji će služiti za edukaciju, predškolsko obrazovanje i učenje. Kontejner je opremljen sa potrebnim inventarom te se uskoro očekuje i priključak na električnu energiju kako bi isti mogao biti pušten za korištenje”, kaže za Newipe Sejda Topalović predstavnica Opštine Ilidža.
Zahirović-Pintarić pak smatra da plan za uspostavljanje improvizirane učionica predstavlja školsku segregaciju.
„Što dodatno potiče njihovo stigmatiziranje i jačanje stereotipa i rasizma. Među službenicima je uvriježen stav da je ovo efikasniji plan njihove integracije, obzirom da romska djeca zbog neuslovnosti smještaja i higijene (nemogućnosti da rade zadaću zbog nedostatka električne energije, da održavaju higijenu kako se očekuje prilikom pohađanja škole i slično) i da je bolje pripremati jedno po jedno dijete za uključenje u redovni školski sistem“, zaključuje naša sagovornica.
Nakon što je prošle godine Opština obznanina svoje namjere, oglasio se i predsjednik Romskog informativnog centra “Kali Sara” Dervo Sejdić te ukazao na problem stambenog zbrinjavanja ove populacije. On je tada novinarima rekao da se obratio brojnim međunarodnim organizacijama, te domaćim insitucijama vlasti. Da li je zadovoljan urađenim, nismo uspjeli saznati jer je Sejdić, član, a ujedno i kandidat SDP-a BiH na prethodnim izborima, bio nedostupan.
I dok opština smatra da su prijatelji Roma i da je smještaj adekvatan, fotografije najbolje oslikavaju situaciju u Rakovici.
(Newipe)