Romski jezik priznat kao službeni u opštini Prizren
Romski jezik je jezik Roma, jezik koji se čuvao i prenosio s generacije na generaciju tokom vekova, uglavnom u obliku govora. Tokom prvog kongresa Roma 1971. godine, romski je zvanično priznat kao jezik Roma u Evropi
Piše: Avdi Misini
Romski jezik na Kosovu se govori od 14. veka. Čuva se s kolena na koleno, a odnedavno se zapisuje i u literaturi. Tokom poslednje dve decenije, Romi Prizrena su više puta tražili da se romski jezik prizna i uvede u službenu upotrebu u opštini Prizren.
Iako je bilo nekoliko pokušaja sve do sada ovaj zahtev nije usvojen. Prije šest mjeseci formirana je Koalicija organizacija civilnog društva koje su podnele zahtev Opštini Prizren da se romski jezik koristi u tradicionalnoj upotrebi.
Ova mreža je angažovala stručnjaka za pripremu dokumenta sa argumentima za priznavanje romskog jezika u službenoj upotrebi, koji je potpisalo 10 romskih intelektualaca, a ovaj zahtev su podržavali i organizacije neromskih zajednica koje deluju u opštini Prizren.
U septembru 2022. godine, mreža organizacija civilnog društva održala je konferenciju za medije na kojoj su obavestili o podnošenju zahteva opštini Prizren i informacije o narednim koracima. O tome je govorio Osman Osmani, direktor organizacije Nevo Koncepti koja je vodila projekat avokacije u institucijama za usvajanje romskog jezika u sluzbenoj upotrebi u opštini Prizren, projekat podržan od strane Saveta Evrope u okviru projekta ROMACTED.
“Prema zastupanju koje smo imali do sada i sastancima sa lokalnim i centralnim institucijama, očekujemo da će to biti završeno do novembra. Jer očekujem da ćemo 5. novembar, Svetski dan romskog jezika, moći da proslavimo ovde u Skupštini opštine Prizren, romska zajednica sa odbornicima i čelnicima svih institucija. Mislim da će učestvovati i lideri sa centralnog nivoa, koje smo do sada obavestili, rekli su da će učestvovati. Ostaje nam da organizujemo ovaj proces i tog dana da se što bolje organizujemo, a mislim da će odluka doći u novembru”, kazao je Osmani.
Upravo, posle primanja zahteva za usvajanje romskog jezika koji je najpre usvojen u Komitetu za Zajednice i posle administrativnih procedura, na sednici Skupštine opštine Prizren, drugoj po veličini na Kosovu, 31. oktobra jednoglasno je izglasano da se romski jezik prizna kao jezik u službenoj upotrebi u toj opštini.
Parlamentarci stranaka svih zajednica izrazili su podršku ovoj inicijativi, ističući da romska zajednica jezikom mora da sačuva svoj identitet. Uz podrsku predsednika opštine Shaqira Totaja danas je rešeno jedno od najvažnijih pitanja romske zajednice u opštini Prizren, na čemu se radilo više od decenije da bi se došlo do tačke koja je danas realizovana, objavljeno je na Facebook stranici opštine Prizren.
“Na sednici Skupštine opštine izglasano je da se romski jezik prizna kao jezik u službenoj upotrebi u našoj opštini. Ovom prilikom gradonačelnik Totaj je rekao da je jezik od vitalnog značaja za čovečanstvo i da ova zajednica ima jedinstveno nasleđe i da je među prioritetima opštine zaštita prava zajednica, kao i svih građana opštine Prizren, bez razlike”, navadeno je iz opštine.
Deca, stariji, nastavnici i intelektualci romske zajednice u Prizrenu su srećni i ozvaničavanje romskog jezika na lokalnom institucionalnom nivou nazivaju istorijskim trenutkom.
„Romski jezik je naše grlo za našu budućnost, ako jezik umre, umire i naša zemlja”, stihovi su koji sa ponosom čita učiteljica romskog jezika Urma Menekše koja predaje romski jezik, kulturu i tradiciju u fakultativunoj nastavi za romski jezik u cetiri osnovne skole u Prizrenu.
Dakle, romski jezik će od sada biti službeni jezik nakon odluke Opštinskog veća Prizrena, uspeh za koji je Osmani Osmani zajedno sa aktivistima romskog civilnog drustva najzaslužniji.
„Glavna prepreka je bio zakon o upotrebi jezika, koji predviđa da jezici manjina moraju da popunjavaju najmanje 3-5 odsto opšte populacije ove zajednice. Mi kao romska zajednica u Prizrenu nismo imali ovaj procenat“, rekao je šef nevladine organizacije „Nevo Koncepti“
Prema rečima aktivista iz redova romske zajednice, zahtevu za ozvaničenje romskog jezika u Prizrenu politički predstavnici ove zajednice obratili su se još 2008. godine, u vreme usvajanja Ustava Kosova. Ideje o ovom pitanju iznošene su na raznim forumima, ali i u Odboru za zajednice opštine Prizren.
U međuvremenu, struktuiraniji napori nastavljeni su u periodu 2014-2015. od strane nevladinih organizacija „Durmish Asllano“ i „Nevo Koncepti“ i intelektualaca romske zajednice.
Zahtev ove dve NVO za formalizovanje romskog jezika kao jezika u službenoj upotrebi u opštini Prizren zabeležen je u maju 2016. Zatim je u martu 2017. godine grupa romskih intelektualaca i dve nevladine organizacije ponovila navedeni zahtev. Zahtev je ponovo upućen u junu 2018. zajedno sa potpisima romskih političara.
U oktobru 2018. godine, grupa aktivista romske zajednice, koju čine predstavnici političkog, civilnog društva i medija, potpisala je izjavu podrške inicijativi za priznavanje statusa romskog jezika kao jezika u službenoj upotrebi u opštini Prizren. Deset potpisnika se kroz ovu deklaraciju obavezalo da će tokom dve godine, dobrovoljno, pružiti pomoć Opštini Prizren za sprovođenje zakonskih obaveza koje proizilaze iz priznavanja statusa romskog jezika kao jezika u službenoj upotrebi.
U januaru 2020. godine, Savet romskih političkih partija i nevladinih organizacija ponovo je ponovio zahtev opštinskim vlastima Prizrena za priznavanje romskog jezika u službenoj upotrebi.
U avgustu 2022. godine zahtev je ponovo upućen opštinskim organima, dok su se romski aktivisti, uz podršku aktivista civilnog društva iz drugih zajednica, zalagali za ovo pitanje. Na kraju, ova solidarnost je proizvela dugo očekivani rezultat za romsku zajednicu u Prizrenu.
Romski jezik je jezik Roma, jezik koji se čuvao i prenosio s generacije na generaciju tokom vekova, uglavnom u obliku govora. Tokom prvog kongresa Roma 1971. godine, romski je zvanično priznat kao jezik Roma u Evropi. To je dovelo do njegovog uključivanja u različite međunarodne propise, uključujući i Evropsku povelju o regionalnim i manjinskim jezicima Saveta Evrope.
Na Kosovu se govori istim jezikom, sa manjim promenama u nekim njegovim delovima. Iz tog razloga, Romi Kosova su predstavljeni istim pismom. Tradicija upotrebe romskog jezika stara je i u Prizrenu. Od 2011, glavno dostignuće u vezi sa upotrebom romskog jezika u Prizrenu bila je odluka Ministarstva prosvete, nauke i tehnologije da omogući fakultativno učenje na ovom jeziku za romske učenike.
Prema informacijama zvaničnika Saveta Evrope, na Zapadnom Balkanu u službenoj upotrebi romski jezik imaju tri opštine, a u Severnoj Makedoniji Šuto Orizare, Gračanica i Prizren.
U opštini Prizren pored albanskog i srpskog jezika, koji su službeni jezici na nivou Kosova, službeni jezici u upotrebi su još turski i bosanski jezik. Inače, opština Gračanica, sa većinskim srpskim stanovništvom, do sada je bila jedina opština koja je imala romski jezik u službenoj upotrebi.
(Newipe)
