Konačno srušena farma svinja koja se nalazila na mjestu bivšeg logora za Rome

Farma svinja nalazila se na ostacima koncentracionog logora za Rome iz nacističkog doba u blizini Letyja u Češkoj, oko 80 kilometara južno od Praga, a izgrađena je u ranim 1970-im, nakon što je komunistički režim odbio prijedlog da se tu izgradi spomenik Romima.

Trebalo je 50 godina da država prizna da je farma sramota za sjećanje na one koji su bili u logoru, i da je sruši.

Rušenje je započelo prošlog ljeta i sada je skoro završeno – sa spomenikom koji će na tom mjestu biti otvoren sljedeće godine. Ali mnogim Romima ova saga ostaje simbol rasizma, diskriminacije i predrasuda s kojima se i dalje svakodnevno susreću.

Vjeruju da je farmu bilo dopušteno izgraditi jer su zatvorenici bili Romi, grupa koja je i dalje najmarginalizovanija zajednica u Češkoj.

Logor Lety je isprva bio disciplinski radni logor, a od avgusta 1942. postao je ono što se nazivalo “Ciganski logor” gdje su cijele romske porodice bile zatvorene u neljudskim uslovima – i time je postao koncentracioni logor. Kroz to što se nazivalo “Ciganski logor I – Lety” prošlo je 1309 osoba, od kojih je najmanje 326 tamo umrlo. Kada su ostali deportovani u nacistički koncentracioni logor Auschwitz nakon epidemije tifusa, logor je sravnjen s zemljom.

Nacistički genocid nad Romima i Sintima ponekad se naziva “zaboravljeni holokaust”, prema Jani Horváthovoj, češkoj historičarki i direktorici Muzeja romske kulture u Brnu.

Historičari vjeruju da je između 25% i 70% romske populacije u Evropi ubijeno tokom rata. Na području današnje Češke nestalo je, prema historičarima, čak 90% izvornog češkog i moravskog stanovništva Roma i Sinta.

Ipak, čak je i Zapadna Njemačka tek 1982. službeno priznala rasnu pozadinu genocida nad Romima, 30 godina nakon što je službeno priznala svoju odgovornost za holokaust nad Jevrejima. Na širem evropskom nivou, tek je 2015. godine Evropski parlament donio rezoluciju kojom formalno priznaje genocid nad Romima.

Dokazi o razmjerima zločina počinjenih nad romskom populacijom u Evropi još uvijek se prikupljaju i ispituju – a procjene broja žrtava stalno se mijenjaju, rekla je Horváthová, kako se otkriva više dokaza.

Prema najnovijem godišnjem izvještaju Vijeća za pitanja romske manjine češke vlade, Romi su još uvijek daleko najmarginalizovanija manjinska grupa u zemlji. Službene ankete citirane u izvještaju pokazuju da većina Čeha dosljedno rangira Rome kao “najmanje dopadljivu” manjinsku grupu, iza muslimana i Rusa.

Drugo istraživanje navedeno u izvještaju pokazalo je da je 25% Čeha reklo da ne bi izdalo svoj stan velikoj porodici s tipičnim češkim prezimenom. Kada je prezime promijenjeno u tradicionalno romsko, broj onih koji to odbijaju popeo se na 60 posto.

(Newipe)