Kako se provode lokalni akcioni planovi za Rome u Republici Srpskoj?

Piše: Ljupko Mišeljić

Dio opština i gradova u Republici Srpskoj, proveo je u prethodnom periodu aktivnosti u okviru Lokalnih akcionih planova za Rome, dok neke tek treba da pripreme ovaj dokument. Za Lokalne planove koji predviđaju niz aktivnosti za poboljšanje uslova života ove zajednice, mnogi kažu da je samo “obično slovo na papiru”. Da li je tako?

Primjer lokalne zajednice koja nije pripremila akcioni plan niti ga planira pripremiti je Banja Luka, administrativni centar bh. entiteta Republika Srpska. Gradska uprava Banje Luke dostavila je odgovor portalu Newipe u kome saopštava da je razlog takve odluke činjenica da u gradu ne živi dovoljan broj Roma i da ne postoji udruženje građana koje bi bilo ključni partner u pripremi LAP-a.  

–Prema podacima iz zvaničnog popisa stanovništva iz 2013. godine u Banjoj Luci živjelo je 126 Roma. Danas, prema evidenciji Odjeljenja za društvene djelatnosti, u Banjoj Luci živi 36 romskih porodica sa najviše 200 članova. Grad Banja Luka od 2005. godine izdvaja sredstva za nabavku knjiga i školskog pribora za svu djecu romske nacionalnosti. Pored toga, Grad pomaže romskim učenicima i studentima nabavkom mjesečnih karata i putem sredstava za stipendiranje iz budžeta grada. Tokom školske 2023/2024. godine u obrazovni proces uključeno 29 učenika romske nacionalnosti. Radi bolje dostupnosti obrazovanja, dodjeljuje se školski pribor i udžbenici za 19 osnovaca, novčana pomoć za devet srednjoškolaca i jednu studentkinju. Putem Centra za socijalni rad izdvajaju se značajna sredstva za razne vidove novčane pomoći romskim porodicama – saopštila je gradska uprava.

BIJELJINA

Grad Bijeljina tvrdi da je najveći izazov s kojim se suočavala u provedbi prethodnog lokalnog akcionog plana nedovoljna podrška države i entiteta.

Kako su nam rekli iz Gradske uprave, realizovali su brojne projekte u oblasti obrazovanja romske djece (školska i predškolska), te da je prema njihovoj tvrdnji dosta toga urađeno na stambenom zbrinjavanju.

–Budžetom Grada Bijeljina za 2023. godinu izdvojena su sredstva u iznosu od 200.000,00 KM za sufinansiranje projekta „Stambeno zbrinjavanje Roma 2020-2021 u Gradu Bijeljina“. Planom budžeta za 2024. godinu izdvojena su sredstva za realizaciju projekta „Stambeno zbrinjavanje Roma 2023-2024 u Gradu Bijeljina“. Izgradnja stambenih jedinica za Rome koji žive u bespravno sagrađenim stambenim jedinicama i/ili neuslovnim stambenim jedinicama i/ili porodice sa statusom beskućnika (podstanari) – navode u Gradu Bijeljina, tvrdeći  da se time daje podrška Akcionom planu Bosne i Hercegovine. Ističu da je riječ o tek dijelu rješavanja problema koji nije riješen zbog nedostatka finansija. 

Grad Bijeljina izdvojio je udžbenike za romsku djecu u vrijednosti oko 35 hiljada KM, te pribora u vrijednosti 10 hiljada KM, što je u planu i za 2024. godinu. Riječ je o programu podrške svim osnovcima, bez obzira na nacionalnu pripadnost, a pomenuta izdvajanja dio su u ukupnom finansijskom izdatku za te potrebe od 1.350.000 KM. U planu je izrada Lokalnog akcionog plana za period 2024-2027.

GRADIŠKA

Gradska uprava u Gradišci krajem decembra 2023. godine usvojila je Lokalni akcioni plan za period 2024 – 2027. Ivan Radenović, načelnik Odjeljenja za privredu i društvene djelatnosti Grada Gradiška, tvrdi da LAP obuhvata šest sektorskih ciljeva: poboljšati institucionalne kapacitete za rješavanje problematike, poboljšati obrazovanost, unaprijediti aktivnosti promocije romskog jezika i kulture i učestvovanja u sportskim događajima, unaprijediti socijalnu i zdravstvenu zaštitu, unaprijediti uslove za bolju zapošljivost, poboljšati uslove stanovanja. No, LAP nije direktno planiran u budžetu – priznaje Radenović.

 –Što se LAP-a tiče, nema stavke koja se odnosi samo na finansiranje provedbe LAP-a nego su stavke obezbeđenje kroz više budžetskih stavki za inkluziju Roma, pomoć romskoj populaciji i pomoć romskim udruženjima. Grad subvencioniše prevoz učenika, kupovinu udžebnika i mnoge druge stvari. Ne možemo okvirno reći koliko izdvajamo, ali što se tiče pomoći udruženju Roma ona iznosi 5 hiljada, a stavka podrške prema romskoj populaciji direktno je 10 hiljada KM. Lokalnim akcionim planom predivđene su mere i aktivnosti kojim bi se položaj romske populacije podigao na viši nivo. Trenutno je u fazi realizacija izgradnje dječjeg igrališta u romskom naselju, čišćenje odvodnih kanala, a aplicirali smo i za projekat u oblasti zdravstvene zaštite gdje očekujemo rezultate a zasad čekamo sredstva. Što se tiče ciljeva poboljšanja standarda stanovanja, pokušaćemo to uz pomoć međunarodnih donatora, kao i infrastrukturu i zapošljavanje – kaže Radenović u razgovoru za Newipe.

PRNJAVOR

Odjeljenje za lokalni ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Grada Pranjavora kaže da je Lokalni akcioni plan za period 2024-2027. u pripremi, i da je riječ o trećem po redu akcionom planu. Zapošljavanje, zdravstvo, obrazovanje, stanovanje i zaštita kulture, običaja i tradicije ključni su ciljevi postavljeni prilikom izrade akcionih planova. Za sada nemaju niti jednu stambeno nezbrinutu romsku porodicu, ali veliki problem imaju sa zapošljavanjem Roma, zbog nezainteresovanosti za rad – kažu iz Odjeljenja.

Pravo na stipendiju dvije posljednje godine ostvaruje samo jedna studentica, i stipendija iznosi 1.000 KM godišnje, dok su srednjoškolci dobili pribor i udžbenike u vrijednosti 1.100 KM. Lokalna udruženja dobila su podršku u iznosu od 4.000 KM, a festival “Mala Evropa“ podržan je s 5 000 KM.

–U 2023. godini odobren je i projekat u okviru Romacted 2 programa koji je Savjet Evrope finansirao sa 15 000 eura, a Grad Prnjavor sa 8.000 eura. Realizovani program čini osnaživanje žena i mladih nakon uticaja pandemije, besplatna obuka na temu osmišljavanja, kreiranja, brendiranja proizvoda i snalaženja u borbi za tržište, obuka na CNC mašinama – saopštavaju u Odjeljenju za lokalni ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Grada Prnjavora.

MODRIČA

U Opštini Modriča kažu da su provedbu Lokalnog akcionog plana finansirali u prethodne dvije godine sa 8.420 KM.

Dodijelili su šest đačkih stipendija za učenicu srednje škole u 2022. godini u mjesečnom iznosu od 150 KM te deset stipendija istoj učenici u 2023. godini. Isplatili su nadoknadu za majke za treće i naredno dijete u iznosu 1.200 KM u 2022. godini i 1.500 KM u 2023. godini, a finansirali su i posjetu mladih Roma Donjoj Gradini u iznosu od 90 KM. 

–Iako smo u više navrata pozivali Rome da se prijave na programe zapošljavanja i samozapošljavanja jako malo je zaposlenih Roma. Jedan od razloga takvog stanja je sigurno nizak stepen obrazovanja, nepovjerenje poslodavaca, tradicija bavljena određenim vrstama posla bez formalnog angažovanja – navode, između ostalog, u opštini Modriča.

VUKOSAVLJE

Zekerijah Babić iz Odjeljena za urbanizam Opštine Vukosavlje kaže da je ova lokalna zajednica već provela jedan akcioni plan, ali ne tako uspješno. U pripremi je novi akcioni plan uz podršku Savjeta Evrope.  

 –Imamo jednog odbornika iz grupe nacionalnih manjina koji dolazi iz romske populacije. Bilo je pokušaja da se ukine to mjesto, ali mi smo to zadržali. Tako dobijamo informacije iz naselja koje broji 280 Roma, 56 familija. Riječ je o naselju koje postoji od prije rata i stanovništvo dosta komunicira međusobno, ali mi smo prilično redovno na terenu. Dobijamo informacije od stanovništva gdje su problemi. Neke riješimo, a neke ne uspijemo. Krenuli smo u proces izgradnje dupleksa za dvije porodice romske populacije, a sredstva od 80.000 dobili smo od Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice u Savjetu ministara. Trenutno su dvije obitelji u stanju socijalne potrebe, od kojih jedna stanuje u kontejneru i jednu obitelj koja stanuje u vrlo marom prostoru gdje živi devetero ljudi. Tako rješavamo pitanje ove dvije obitelji, a dodjela stambenih objekata će biti prema konkursu i kriterijumima – kaže Babić za Newipe.

Babić kaže da su neki stambeni objekti u kojima žive Romi renovirani nakon poplava, ali da brojne porodice podršku za stambeno zbrinjavanje traže od Federalnog ministarstva za izbjegla i raseljena lica.

–Najviše nam pomaže trenutno Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice, a najviše osim njih Vijeće Evrope. Povlačimo sredstva kroz male grantove. Veliku podršku daje organizacija ’Romani ćej’ iz Prnjavora. Ljudi dolaze u opštinu skoro svakodnevno sa svojim problemima. Najveći izazovi s kojim se suočavamo su neriješeni pravni statusi. U najviše slučaja ljudi imaju problema sa priključkom električne energije jer nemaju građevinske dozvole, a mi smo dogovorili sa zajednicom da krene u proces legalizacije stambenih objekata. To je put ka donatorskim sredstvima koje daju pojedini donatori koji zahtijevaju da je objekat legalizovan prije nego daju donaciju. M smo imali slučaj da šest kuća nije imalo uopšte pristupni put, pa je to sprečavalo ljude da mogu da traže legalizaciju objekta. Tu su nam pomogli pojedinci da se put asfaltira, kako bi se proces legalizacije mogao započeti – kaže Babić. 

ZAKLJUČAK ZA LOKALCE

Nedovoljna ili gotovo nikakva podrška države i entiteta lokalnim akcionim planovIma tek je jedan od problema finansiranja provedbe strateške javne politike, iako se ne može sporiti trud dizajnera. Uzmu li se u obzir budžeti ovih lokalnih zajednica, prihodi i rashodi u tim budžetima, finansijski problemi s kojim se suočavaju, provedba lokalnh akcionih planova nije ništa drugo nego „šarena laža“.

Pokazuje to primjer Grada Gradiška koji će izgradnju Trijumfalne kapije platiti 5.3 miliona KM a u budžetu nije planirao posebno stavku podrške lokalnom akcionom planu. Pokazuju to brojne javne nabavke ovih lokalnih zajednica, ulaganja u kapitalne investicije, iznosi podrške (samo)zapošljavanju. Više od finansijskih konstrukcija zabrinjava logička konstrukcija lokalnih akcionih planova: oblikovanje, provedba i vrednovanje analize pozadine problema (pravnih, društvenih, privrednih) i trenutnog obima problema. Identifikacija negativnih aspekata postojeće situacije mora biti postavljena tako da pokazuje zrelu analizu opsežne slike trenutne negativne situacije u lokalnim zajednicama: od infrastrukture za širu zajednicu, preko podrške (samo)zaposljenju, do reforme obrazovnog programa. Informisanje, konsultovanje, uključivanje i saradnja Roma sa lokalnim vlastima mora doprijeti do konačnog cilja javne politike, a to je prenos moći na Rome. Osnaživanje mjesnih zajednica je prvi korak inkluzivne i nediskriminacijske prakse provedbe lokalnih akcionih planova, a to lokalne vlasti izgleda nisu uopšte uzele u obzir.

(Newipe)