Romi u krivičnom pravosuđu Srbije: Policijska tortura, sudski nemar i institucionalni rasizam

Novo istraživanje koje je objavio Evropski centar za prava Roma (ERRC) pokazuje niz kršenja ljudskih prava Roma na svim nivoima sistema krivičnog pravosuđa u Srbiji.

Izvještaj “Uskraćena pravda: Romi u sistemu krivičnog pravosuđa Srbije” (Justice Denied: Roma in the Criminal Justice System of Serbia), napravljen je u partnerstvu sa globalnom organizacijom za nadzor krivičnog pravosuđa Fair Trials. On pruža dalje dokaze da, uprkos tvrdnjama sudija i tužilaca da je pravda slijepa, rasna pristrasnost i dalje negativno utiče na Rome u srpskom krivičnom pravosudnom sistemu.

„Ne radi se samo o policajcima koji su rasisti, tužiocima koji su rasisti ili sudijama koji su rasisti – radi se o čitavom rasističkom sistemu koji treba u potpunosti reformisati kako bi se ostvarila antirasistička pravda i eliminisala kultura anticiganizma koja postoji u institucijama krivičnog pravosuđa“, rekao je predsjednik ERRC-a Đorđe Jovanović.

„Rješenje je, vjerujemo, kaznene prirode; oni koji su krivi za diskriminaciju moraju se suočiti sa pravnim posljedicama za svoje postupke.”

Većina intervjuisanih Roma složila se da bi trebalo da postoji veća kazna za pojedince koji su krivi za diskriminaciju, pri čemu 80% ispitanika podržava kazneni pristup kako bi se osiguralo da se presude donose na fer način. Istraživanje se takođe fokusiralo na intervjue sa advokatima koji se bave krivičnim pravom, što je dovelo do toga da se većina intervjuisanih advokata odbrane složila da diskriminatorni stavovi prema Romima u policiji i tužilaštvu znači da Romi imaju veće šanse da budu osuđeni za krivična djela.

Kao i slična istraživanja sprovedena u Češkoj, Slovačkoj i Sjevernoj Makedoniji, novi izvještaj je otkrio da je veća vjerovatnoća da će Romi biti etnički profilisani i uvučeni u sistem krivičnog pravosuđa nego ne-Romi u Srbiji.

Kada su u sistemu, manje je vjerovatno da će Romi dobiti adekvatno pravno zastupanje i veća je vjerovatnoća da će biti zadržani u istražnom zatvoru i dobiti zatvorske kazne nego ne-Romi u istoj situaciji. Takođe postoje uporne tvrdnje da se pojedincima sudilo i da su bili osuđeni bez ikakve pomoći advokata.

Takođe, skoro polovina policajaca intervjuisanih za ovo istraživanje nije razumjela šta je to diskriminacija; mnogi misle da je prihvatljivo prekršiti zakon da bi se nešto riješilo; od policajaca ispitanih u dvije ankete, 29% odnosno 41% vjeruje da Romi „uglavnom kradu”. Istraživanje se poklapa i sa najnovijim nalazima Komiteta Ujedinjenih nacija protiv torture koji detaljno navode brojne i dosljedne navode o mučenju i zlostavljanju od strane policije, najčešće da bi se iznudilo priznanje od pojedinaca tokom ispitivanja.

Bruno Min, direktor organizacije Fair Trials, zadužen za Ujedinjeno Kraljevstvo i inostranstvo , rekao je: „Anti-romski rasizam u sistemima krivičnog pravosuđa je realnost sa kojom se vlade širom Evrope moraju suočiti. On se ne može odbaciti kao skup nepovezanih incidenata, ili ‘nekoliko loših jabuka’, već se mora posmatrati kao sistemski izazov koji šteti zajednicama i održava lažne, predrasudne stavove prema Romima. Napredak možemo postići samo ako policija, sudovi, tužilaštvo i pravna profesija priznaju i veličinu izazova i potrebu da se izvrše opsežne, značajne promjene za rješavanje strukturalnih nejednakosti u sistemu krivičnog pravosuđa.”

Novo istraživanje zasnovano je na nizu intervjua sprovedenih u periodu od maja do septembra 2020. sa ljudima romskog porijekla kao i ljudima koji rade u sistemu krivičnog pravosuđa: policajcima, tužiocima, advokatima i sudijama. Ispitanici su birani uzimajući u obzir dva glavna faktora: iskustvo u sistemu krivičnog pravosuđa i geografsku rasprostranjenost kako bi se osiguralo da su različiti regioni pokriveni, saopćio je ERRC.

(Newipe)